Nağıllar

Nağıllar, hekayətlər, qaravəllilər və lətifələr – bunlar Azərbaycanın xalq yaradıcılığının zəngin nümunələrindəndir. Fantastik təhkiyyə janrında olan nağıllar xalqın öz yaracılığından, xəyal dünyasından bəhrələnən nümunələr olsa da, bu nağıllarda real həyat hekayələri, əməkçilərin cəmiyyətdəki rolu və s. kimi reallıqlardan xəbər verir. Azərbaycan nağıllarının ilk nümunələrinə e.ə 6-7-ci əsrlərdə rast gəlinib. Azərbaycan nağıllarında həm şərq, həm də yunan-ellin və ərəb mədəniyyətlərinin izlərinə rast gəlmək mümkündür. Nağıllarımız XX əsrə qədər şifahi formada nəsildən-nəslə ötürülmüş və yalnız ondan sonra yazılı şəkildə qeydə alınmışdır. Nağıllardakı baş qəhramanlar bir-birindən fərqlənsələr də, mövzu daima məsləhət xarakterli olmuş, sonda da xeyir şərə qalib gəlmişdir.

Nağılların sujetinə diqqət etsək, bəzi mifoloji nüanslara rast gəlmək mümkündür. Bu sujetlər hələ qədim zamanlarda - hansı ki sinifli cəmiyyət yaranmamışdı - ortaya çıxmış və nağılların əsas elementlərinə çevrilib. Belə nağıllar insanların mijlərə olan inancını, təbiət qüvvəllərini necə müqəddəsləşdirdiyini, onların naturalist və mistik düşüncələrini özlərində əks etdirir. Belə sujet və motivlərin qədimliyini anlaya bilmək üçün nağıllarda ən çox təsadüf edilən hadisə və ya obrazlara diqqət etmək lazımdır.

Nağılların hər birinin sujet xətti fərqli olsa da, onların hamsında mövzu eynidir – xeyirlə şərin mübarizəsi. Nağıllar öz sətirlərində, ümidi, xeyirxahlığı, haqqın bir gün ədalət çalacağı xəbərlərini daşıyır. Qəhrəmanlar darda olsalar da, başlarına olmazın hadisələr gəlsə də, yaxşılıqdan heç bir zaman vaz keçmirlər. Həmçinin bu nağıllarda əsas olanın fiziki güc deyil, ağıl, zəka, məntiq olduğunu da görərik. Məsələn, fiziki güc sayəsində çarəsi tapılmayan bəzi problemlərə bizim qəhramanlarımız çarə tapır və məsələni kökündən həll edir.

Azərbaycan nağıllarının bəzilərində padişahlar bəzən xarici görünüşlərini dəyişərək insanların aralarına qarışırlar. Beləliklə, onlar insanların padişah haqqındakı düşüncələrini öyrənməklə yanaşı, ictimai, iqtisadi problemlərdən də agah olurlar və mütləq məsələnin həlli yönündə addım atırlar. Buna əsasən deyə bilərik ki, nağıllar sadəcə əməkçi xalq üçün deyil, həm də padişahlar, rəhbər və liderlər üçün də tövsiyyə kitabı olmalıdır.

Bir-birindən maraqlı nağıl kitablarını unimall.az saytından əldə edə bilərsiniz.